Theo kết quả điều tra, nghiên cứu của Viện Tài nguyên Môi trường biển, công bố vào cuối năm 2011, vùng nước Vịnh hành trình Hạ Long và Bái Tử Long có mức độ ô nhiễm dầu khá cao. Trong đó, mức độ ô nhiễm dầu - mỡ khoáng trong nước biển và trong trầm tích ven bờ Vịnh Hạ Long ngày càng gia tăng do chúng ta chưa có các biện pháp phòng ngừa và ngăn chặn hiệu quả. 

 Bằng mắt thường có thể thấy tại Cảng tàu hành trình Bãi Cháy, khu vực Cửa Lục, khu vực tàu thuyền ngư dân neo đậu Cột 5, cạnh chợ Hạ Long I… thường xuyên có váng dầu nổi loang trên mặt nước. Điều đó rất ảnh hưởng đến nền trải nghiệm Việt Nam nói chung và chương trình Hạ Long nói riêng.

Cũng theo nghiên cứu của các nhà khoa học, một trong những nguyên nhân chính gây ra hiện tượng ô nhiễm dầu trong nước biển của Vịnh Hạ Long là do nước thải lẫn dầu - mỡ khoáng không được xử lý đạt tiêu chuẩn môi trường của các loại tàu thuyền đang hoạt động và neo đậu trên Vịnh hàng ngày xả ra. Với hàng ngàn lượt tàu neo đậu, hoạt động mỗi ngày trên hai Vịnh cùng hàng vạn lượt tàu ra vào Vịnh hàng năm, có thể thấy, lượng chất thải nguy hại đổ vào vùng biển của Vịnh Hạ Long và Vịnh Bái Tử Long tác động xấu đến môi trường biển là không hề nhỏ…

Nhận biết được mối nguy hại về ô nhiễm từ dầu - mỡ khoáng đối với môi trường Vịnh Hạ Long, những năm qua có một người đã dành nhiều tâm huyết, tiền bạc cho việc nghiên cứu, liên kết chế tạo thiết bị lọc dầu - mỡ khoáng từ nước thải la-canh do máy tàu thải ra; đó là ông Hà Thế Tiến, Giám đốc Công ty CP Dịch vụ kỹ thuật hàng hải Việt Long (Bãi Cháy, Hạ Long). Theo ông Tiến, từ trước đến nay, hầu hết các tàu đang hoạt động và neo đậu trên hai Vịnh đều thường xuyên xả nước thải la-canh có lẫn dầu xuống biển. Thực tế, việc tổ chức thu gom, đưa lên bờ để xử lý chất thải này của hàng nghìn con tàu là khó có thể thực hiện được. Vì vậy, Công ty của ông đã tập trung nghiên cứu và kết hợp với các nhà khoa học Việt Nam để thiết kế và chế tạo thiết bị phân ly dầu nước VTOWS. Thiết bị này đã được cơ quan Đăng kiểm Việt Nam phê duyệt thiết kế và Trung tâm quan trắc và phân tích môi trường của tỉnh xác nhận, nước thải lẫn dầu qua thiết bị xử lý đạt tiêu chuẩn nước thải công nghiệp Việt Nam.

Ông Tiến cho biết, thiết bị này không tiêu thụ năng lượng, công suất lọc không hạn chế, kích thước nhỏ gọn, lắp đặt, vận hành và bảo trì đơn giản. Nước la-canh khi được bơm vào thiết bị sẽ được tách ngay thành nước và dầu riêng rẽ. Từ năm 2010, thiết bị này đã được sử dụng để xử lý nước thải lẫn dầu trên một số con tàu của Ban Quản lý Vịnh Hạ Long, Công ty TNHH Hạ Long - Biển Ngọc, Công ty TNHH Du thuyền Bảo Ngọc… bước đầu mang lại hiệu quả. Giá thành cho thiết bị lọc này loại hiệu suất 0,25m3/giờ là gần 25 triệu đồng, loại 0,5m3/giờ là gần 40 triệu đồng. Do được chế tạo bằng Inox nên tuổi thọ của thiết bị khá lâu, khoảng 30 năm.

Trao đổi với ông Lê Văn Cát, Đội trưởng Đội quản lý kỹ thuật - phương tiện, Ban Quản lý Vịnh Hạ Long, được biết thiết bị lọc dầu của Công ty Việt Long có lắp trên một vài con tàu công tác của Ban đã mang lại hiệu quả. Tuy nhiên, do phải lắp dưới hầm tàu, nước biển ăn mòn nên nhược điểm là máy bơm hút nước la-canh từ đáy tàu vào thiết bị hay bị hỏng.
Liên quan đến ngăn ngừa ô nhiễm dầu, Công ty SOS Môi trường (Hà Nội) cũng đã chế tạo ra các sản phẩm lọc nước thải nhiễm dầu. Theo ông Phạm Văn Sơn, Giám đốc Công ty, thì Công ty đã sản xuất được vải lọc dầu SOS-1 có khả năng lọc dầu, váng dầu, các chất thải nhiễm dầu trong nước (bất kể nước ngọt hay nước mặn). SOS-1 có khả năng hút lượng dầu gấp 20 lần trọng lượng của nó. Dầu bị hút vào sợi có thể dễ dàng tách ra bằng biện pháp cơ học (vắt, ép, tách ly tâm…), sau đó có thể sử dụng lại. Vải lọc dầu rất thích hợp cho xử lý nước nhiễm dầu ở cầu cảng, vịnh, nước đáy tàu nhiễm dầu... như với Vịnh Hạ Long.
Ngăn chặn ô nhiễm dầu chính là bảo vệ các giá trị bền vững, nhất là môi trường sinh thái của Vịnh Hạ Long. Thiết nghĩ, các cơ quan chức năng cần quan tâm, đánh giá tính khả thi của các giải pháp trên.